BACK

SEZGİSEL DEĞERLEME (HEURISTIC EVALUATION) NEDİR?

UX DESIGN, UX ANALYSIS, UX METHODS

‘Geçmiş deneyimlerden öğrenerek pratik yollarla problem çözme metodu.’ Oxford English Dictionary

Lean Canvas (Yalın Kanvas şablonu nasıl oluşturulur?)

Yukarıdaki tanım, ‘Sezgisel’ (Bilişsel diye de kullanılabilir) kelimesinin Oxford İngilizce Sözlüğündeki tanımıdır. Sezgisel Analizi anlayabilmek ve uygulayabilmek için bu tanımı parçalamak ve öyle incelemek daha faydalı olacaktır;

  • Belli prensiplerle çözümlenebilecek problemleri analiz etmek
  • Kısa zamanda ve düşük maliyetli bir çalışma sürdürmek
  • Geçmiş deneyimlerden öğrenilen bilgileri kullanmak

Bu tanımlamalara dayanarak Sezgisel Analizin tanımını, “Kullanıcı Arayüzü Tasarımında, kullanılabilirlik problemlerini bulmak, bir veya daha fazla (maksimum üç ya da dört kişi yeterlidir) Kullanıcı Deneyimi Uzmanı ile acil hedeflere ulaşmak için pratik bir yöntem kullanan yaklaşımdır.” şeklinde yapabiliriz.

Bir kullanıcı arayüzünün sezgisel analizi, önceden belirlenmiş bir dizi sezgisel tarama prensiplerine ve nitel yönergelere dayanır. Bir sitenin değerlendirilebileceği yüzlerce kriter olsa da, birçok UX uzmanı Jacob Nielsen’in Kullanıcı Arayüzü Tasarımı için 10 Sezgisel Kullanılabilirlik Yöntemine göre hareket eder.

Diğer Sezgisel Yöntemlerin bazıları;

Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

Sezgisel Analiz yapmanın birçok faydası vardır:

  • Tasarım sürecinin herhangi bir aşamasında yapılabilir. Ancak en başta yapmak, basit kullanılabilirlik problemlerini daha hızlı tespit etmek açısından faydalıdır.
  • Kullanılabilirlik Testleri ve Kullanıcı Araştırmalarından daha kolay ve az maliyetlidir.
  • Sonuçları elde etmek ve analiz çok daha hızlıdır.
  • Hızlı ve az maliyetli olması tekrarlanabilirliğini sağlamaktadır.

Sezgisel Analizin göz dolduran faydalarının olmasına rağmen, en büyük dezavantajlarından biri çalışmayı yürütmek için deneyimli bir ya da birkaç uzmana ihtiyaç duymasıdır. Yine Jakob Nielsen How to Conduct a Heuristic Evaluation makalesinde, problemlerin %75’ini tespit edebilmek için en az 3 ila 5 arasında Kullanıcı Deneyimi Uzmanının bu çalışmayı yapması gerektiğini vurgulamıştır.

Kullanıcı Arayüzü Tasarımı için 10 Sezgisel Kullanılabilirlik Yöntemi) https://www.nngroup.com/articles/how-to-conduct-a-heuristic-evaluation/ adresinden alındı.

Sezgisel Analiz Nasıl Yapılır?

1. Planlama

Her kullanıcı deneyimi metodunda olduğu gibi Sezgisel Değerlendirmede de başlamadan önce hedefleriniz belirlemek önemlidir. Tek bir sayfayı mı, birden fazla sayfayı mı (hangileri) yoksa bir kullanıcı akışını (görevi) mı analiz etmek istiyorsunuz? Başlamadan önce bu hedefleri belirlemek, neyin tam olarak değerlendirilmesi hakkında bize kılavuz olacaktır.

Yerine göre kullanıcılarınızın kim olduğunu bilmek de önemlidir. Kullanıcılarınızın demografik özellikleri, ihtiyaçları, motivasyonları ve davranışları hakkında bilgili olmanız, arayüzü değerlendirirken onlar ile empati kurmanıza ve ürünün onlar için önemli olan noktalarını farketmenizi sağlayacaktır.

  1. Analiz hedeflerinizi yazın
  2. Analizi yapacak UX uzmanı ya da uzmanlarınızı bulun
  3. Kullanıcı araştırması yapılmışsa sonucundaki personaları, yapılmamış ve yapılamayacaksa da proto-personalarınızı hazırlayın.
  4. Analiziniz için görev listesi hazırlayın. Sayfayı ya da sayfaları mı inceleyeceksiniz? Yoksa kullanıcı görevlerini (akışlarını) mi? Bunların bir listesini yapın.
  5. Uygulamayı düşündüğünüz Sezgisel Analiz Yöntemi için formunuzu oluşturun.

Artık başlayabilirsiniz.

2. Uygulama

Kullandığım ve kullanmadığım Sezgisel Analiz Yöntemleri için form kalıplarını yazının sonunda sizinle paylaşacağım. Ben ağırlıklı olarak Jacob Nielsen’in ve Userfocus’un yöntemlerini kullandığım için bunlara daha sonraki bir yazımda daha detaylı bir şekilde değineceğim.

  1. Belirli bir arayüz öğesini sırf beğenmediğiniz için belirtemezsiniz. Kendi algınız ile savaşın, kullanıcılar ile empati kurun.
  2. Yöntem formlarınızda önem dereceleri olmasına dikkat etmelisiniz. Bir arayüz elementinin probleminin ne derece önem arz edip etmediği, hangi problemi önce çözüp çözmeyeceğinizi belirleyecektir. Duruma göre MVP yapılır ve problemler ve çözümler sıralanabilir.
  3. Sayfaların ya da görevlerin üzerinden en az iki kere geçin. İlki etkileşimin ve sistemin genel kapsamı hakkında fikir edinmenizi sağlar. İkincisi ise belirli arayüz öğelerine odaklanmanızı.
  4. Sayfaların ya da görevlerin üzerinden ilk geçişinizde, sayfanın hiyerarşik durumunu ve akışını kaba bir diagram ile belirtebilirsiniz.
  5. Sorunların bulunduğu sayfayı yazmayı unutmayın, hatta ekran görüntüsü üzerinden işaretleyerek bir kod verip formunuzdaki karşılığına o kodu yazabilirsiniz.
3. Sonuç

Aslında bütün olay, kullanılabilirlik problemlerini bulmak ve nasıl çözümler ya da iyileştirmeler yapılabileceği hakkında bir tartışma başlatmaktır. Sunum için hazırladığınız formları göstermektense sonuçlarınız için görsellerin veya videoların olduğu slayt sunumu hazırlamanız çok daha anlaşılır olacaktır.

  1. Raporunuza, bulduğunuz problemlerden ya da potansiyel çözümlerinizden başka işler yüklemeyin.
  2. Kullandığınız Sezgisel Analiz Yönteminin neden güvenilir olduğunu girişte kısa bir şekilde açıklayabilirsiniz.
  3. Keşfedilen problemlerin sıralamasını önemlilik durumuna göre sıralayın.
  4. Her bir soruna ne yapılması gerektiği ile ilgili önerilerde bulunun.

Son

Sezgisel Analiz size sadece sorunların nerelerde olabileceğini gösterir. Erken aşamada ve az maliyetli işlerde çok fazla iş yapabilirsiniz ama unutulmaması gereken şey; siz kullanıcılarınız değilsiniz. Ürün, hizmet ya da servisinizi kullanıcılarınız ile test etmediğiniz sürece ne kaçırdığınızı bilemeyeceksiniz.

Öneriler

namárië